Jak różni się zapotrzebowanie żywieniowe osoby starszej od dorosłego w sile wieku?
Starzenie się społeczeństwa jest obecnie trendem globalnym, szczególnie widocznym w Europie. Spoglądając na kwestię zasad żywienia osób w wieku starszym wyjść należy od ogólnej zasady, że żywienie jako takie w tym wieku nie powinno różnić się specjalnie od żywienia młodszych osób dorosłych. Przez całe życie należy odżywiać się racjonalnie.
- Czy zatem występują różnice w tym co jeść powinna zdrowa osoba starsza w porównaniu do tego jak odżywia się zdrowa osoba w wieku średnim?
Odpowiedź na to pytanie brzmi: Tak, istnieją takie różnice. Zacznijmy od wartości energetycznej posiłków. W wieku emerytalnym z reguły zmniejsza się nasza aktywność ruchowa, towarzyszy temu również spowolnienie metabolizmu i zmiana składu ciała. Osoby starsze, krótko mówiąc potrzebują mniej kalorii dziennie aby zapewnić sobie energię do funkcjonowania i działania organizmu, obniża się ich podstawowa przemiana materii. Ten spadek zapotrzebowania jest oczywiście zależny od konkretnej osoby, jej wieku, nawyków, stopnia ograniczenia aktywności i wynosi mniej-więcej 20%-30%. Przykładowo mężczyzna, aktywny zawodowo, który w wieku średnim spożywał 3000 kcal dziennie, kilkadziesiąt lat później potrzebował będzie 2400 kcal dziennie, a nawet i mniej 2200 kcal dziennie jeśli znacznie ograniczy swoją aktywność fizyczną. Jeśli ten nasz przykładowy mężczyzna, nie zmniejszy ilości kalorii w spożywanych posiłkach, lub nie zwiększy aktywności fizycznej to zacznie po prostu tyć, bo „nadmiarowe” kalorie zostaną zmagazynowane w postaci tkanki tłuszczowej.
- Co zmieniać zatem w diecie aby sprostać spadającemu zapotrzebowaniu energetycznemu, które pojawia się wraz z wiekiem?
Powinniśmy dostarczać mniej energii, a przekładając to na makroskładniki obecne w diecie to spożywać należy mniej przede wszystkim tłuszczów i węglowodanów, co do ilości białka w diecie to nie powinno być go mniej niż do tej pory. Praktycznie najlepiej ograniczyć lub nawet całkowicie wyeliminować z diety tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, czerwone mięso. Również cukry proste nie powinny się w diecie osób starszych znajdywać. Oczywiście trudno radykalnie wyeliminować mięso czerwone, tłuszcze zwierzęce, czy cukry proste z diety osoby, która była przez całe życie przyzwyczajona do ich spożywania, lecz znaczne ich ograniczenie również przyniesie pozytywny skutek.
Kolejne zmiany następujące w zapotrzebowaniu dietetycznym osób starszych to zmniejszanie się zapotrzebowania na żelazo u kobiet, wiąże się to z ustaniem miesiączki, a dla obu płci zmniejsza się również zapotrzebowanie na sód i chlor. O ile ilość żelaza w diecie nie stanowi zwykle problemu, o tyle chlor, a zwłaszcza sód obecne w soli kuchennej stanowić mogą spore wyzwanie. Sól jest powszechnie stosowanym dodatkiem zarówno podwyższającym walory smakowe potraw jak i składnikiem używanym do ich konserwacji i jej eliminacja jest trudna. Warto się postarać ograniczyć jej używanie ponieważ niekorzystnie wpływa na ciśnienie krwi, jej nieodpowiednia eliminacja, która ma miejsce zwłaszcza przy schorzeniach nerek lub układu wewnątrzwydzielniczego (hormony) sprzyja obrzękom i innym zaburzeniom metabolicznym. Produkty będące źródłem sodu powinny być eliminowane z diety. Produkty takie to najczęściej wysoko przetworzone gotowe wyroby np. wędliny, zupy instant czy sery podpuszczkowe zwane najczęściej potocznie „żółtymi”.
Zapotrzebowanie na wodę nie zmienia się w zależności od wieku i wynosi około 35 ml na kilogram masy ciała, czyli człowiek o masie 70 kg potrzebował będzie około 2,5 litra wody dzienni. Nie oznacza to że właśnie tyle wody powinien wypić, ponieważ w nie tylko w napojach zawarta jest woda, ale również np. zupy, owoce czy warzywa zawierają sporo wody. Nawet w naszym organizmie wytwarzamy wodę w procesach metabolicznych nie jest tego wiele bo około 300 ml dziennie, ale to też liczy się w bilansie. Skoro zapotrzebowanie na wodę nie zmienia się to dlaczego tak często ludzie w podeszłym wieku odwadniają się w porównaniu do młodszych? Problem polega na zmniejszania się wraz z wiekiem wrażliwości ośrodka pragnienia zlokalizowanego w naszym centralnym układzie nerwowym. Po prostu ludziom starszym nie chce się pić nawet w sytuacji gdy w młodości w takich samych okolicznościach „usychaliby” z pragnienia. Skoro nie chce się pić, zatem nie piją i tu jest przyczyna większej podatności na odwodnienie. Jak temu przeciwdziałać? Używając naszego centralnego układu nerwowego, ale innej części niż ośrodek pragnienia, mianowicie pamiętać o tym aby pić, planować sobie ile płynu dziennie powinniśmy wypijać i potem te plany realizować.
- Czy są jakieś składniki diety po które powinniśmy częściej sięgać w wieku senioralnym?
Oczywiście, że tak, osoby starsze częściej problem mają choćby z osteoporozą, aby minimalizować ryzyko jej powstania, lub pogłębiania się już istniejącej należy w diecie zwiększyć ilość wapnia, witamin z gruby B, szczególnie B6 jak również witaminy D. W przypadku tej ostatniej sama dieta może nie wystarczyć i wówczas wskazane jest jej suplementowanie, zwłaszcza w okresach gdy ekspozycja na słońce jest mniejsza czyli najczęściej wczesną wiosną jesienią i zimą. Wapnia poszukiwać możemy w produktach mlecznych zwłaszcza odtłuszczonych (pamiętajmy: mniej tłuszczów zwierzęcych), te produkty to np. napoje mleczne, jogurty, maślanka, czy sery twarogowe. Tu poruszyć należy temat laktozy i jej nietolerancji, która jest tym częstsza im starsza jest grupa osób w której jej szukamy. Nietolerancja laktozy nie jest alergią jak się często myśli mówiąc np. „mam uczulenie na laktozę”, wynika ona z braku pewnego enzymu (laktazy), który występuje w ścianie jelita i pomaga w trawieniu tego cukru. Produkty mleczne fermentowane takie jak jogurty, maślanki, kefiry, czy pozbawione serwatki jak sery twarogowe nie zawierają w swoim składzie laktozy, zatem mogą być bezpiecznie spożywane nawet przez osoby cierpiące na jej nietolerancję.
Źródło: Fresenius Kabi Polska